การบันทึกความทรงจำจากกลิ่น

“ได้กลิ่นต้นตีนเป็ด หน้าหนาวกำลังจะเริ่มต้นแล้วสินะ”

“ได้กลิ่นน้ำหอมกลิ่นนี้แล้วนึกถึงแฟนเก่าคนนั้นขึ้นมาทันทีเลย”

“ไม่อยากเดินเข้าไปในตลาดสดช่วงหน้าทุเรียนเล้ยย เวียนหัวกลับมาทุกที”

เราเคยสังเกตตัวเองกันบ้างไหม ว่าบางครั้งที่เราได้กลิ่น ได้สูดกลิ่น หรือ กลิ่นอะไรสักอย่างลอยโชยลมมา เรามักจะนึกย้อนกลับไปถึงเรื่องราวประสบการณ์ที่เคยผ่านมาในชีวิต ภาพเรื่องราวผสมกับความทรงจำของกลิ่นนั้นก็ผุดขึ้นมาอย่างอัตโนมัติฉับพลันอย่างน่าอัศจรรย์ ภาพที่เกิดขึ้นช่างผสมกับกลิ่นเหล่านั้นได้อย่างลงตัว อะไรหรือสิ่งใดเป็นตัวกำหนดให้เลือกจับคู่ระหว่างภาพและกลิ่นเหล่านี้ และที่น่าสนใจคือเราสามารถใช้ประโยชน์จากกระบวนการเหล่านี้ได้บ้าง

หากพูดถึงระบบการบันทึกความทรงจำ หรือการจดจำเรื่องราวอะไรบางอย่าง รวมถึงการเรียกคืนกลับความทรงจำเหล่านั้นเป็นกระบวนการที่ซับซ้อน ยิ่งผ่านกลิ่นด้วยแล้วอาจเป็นวิธีการที่เราคงนึกถึงกระบวนการอันซับซ้อนนี้ไม่ค่อยออก การที่เราสามารถเรียกคืนความทรงจำผ่านกลิ่นได้นั่นก็เพราะว่า เกิดจากการรับกระแสประสาทเกี่ยวกับการดมกลิ่น ถูกกระตุ้น แปลผล และเก็บข้อมูลไว้ในส่วนสมองส่วนฮิปโปแคมปัส ซึ่งฮิปโปแคมปัสเป็นส่วนประกอบที่สำคัญของสมองของมนุษย์และสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมอื่นๆ ฮิปโปแคมปัสนั้นเป็นส่วนหนึ่งของระบบลิมบิก (limbic system) ซึ่งมีบทบาทสำคัญในการสร้างความทรงจำระยะสั้น ความทรงจำระยะยาว และอารมณ์ นอกจากนี้ยังพบว่า ในผู้ป่วยโรคอัลไซเมอร์ เมื่อสมองส่วนฮิปโปแคมปัสที่ถูกทำลายหรือสลายตัวไป จะส่งผลทำให้มีปัญหาด้านความจำตามมา

ดังนั้นเมื่อเราได้รับกลิ่นก็เหมือนเรียกคืนความทรงจำกลับมา เหตุการณ์ เรื่องราวที่เราเคยเก็บไว้ ก็ถูกเรียกคืนกลับมาให้ระลึกได้ และทำให้ความรู้สึกและอารมณ์ในเหตุการณ์นั้นก็กลับมาด้วยเช่นกัน และแน่นอนเมื่อกลิ่นสามารถกระตุ้นความทรงจำของเราได้ เราก็สามารถใช้ประโยชน์จากกลิ่นเหล่านี้กับร่างกายเราได้เช่นกันนะสิ ลองคิดดูว่าหากเราได้รับกลิ่นที่หอม สบายผ่อนคลาย สมองก็จะบันทึกได้ว่าช่วงเวลานี้เป็นช่วงเวลาที่ดี เป็นประสบการณ์ที่ดี เมื่อเวลาผ่านไปเวลาที่เราเครียดหรือมีความกังวลเกิดขึ้นการได้กลับมาดมกลิ่นที่เคยบันทึกความทรงจำดีๆ ไว้ ก็จะช่วยให้เราสามารถผ่อนคลายจากความเครียด หรือความเหนื่อยล้าได้เช่นกันไม่มากก็น้อยเลย สิ่งที่น่าสนใจคือการบันทึกความทรงจำในลักษณะนี้เราไม่ได้จดบันทึกลงในกระดาษ หรือสื่อใดใด ใช้เพียงแต่การรวบรวมสมาธิและบันทึกลงในสมองของเราเอง เมื่อถึงเวลาที่เราต้องการเรียกความทรงจำเหล่านี้กลับมาเพียงแค่หลับตาและคิดถึง เรื่องราวดีดีเหล่านี้ก็จะหวนกลับคืนมาทำให้หัวใจของเราได้พองดตอีกครั้ง ลองฝึกบันทึกกลิ่นต่างๆ ที่ทำให้เรารู้สึกดีไว้ในลิสต์ความทรงจำกันดูนะ 

เอกสารอ้างอิง: อันยองจู:เขียน, ตรัยเทพ เกษศิลป์:แปล. วิทยาศาสตร์ฉลาดรู้เรื่องสมอง, อมรินทร์คอมมิคส์
อาจวรงค์ จันทมาศ.ความทรงจำคืออะไร. บทความออนไลน์. เข้าถึงได้จาก: https://thestandard.co/science-find-remembrance/